Endüstriyel Kayışlarla İle İlgili Genel Bilgiler …

V-KAYIŞLARI (V-BELT)

Endüstriyel Kayış, 2 kasnak arasında bir kasnaktan aldığı hareketi diğer kasnağa güç ileten elastik bir malzemedir  (TSE 198 nolu standardında paralel olmayan yüzeyleri ile güç aktarmada kullanılan kayışlar olarak geçerler). Günümüzde artan bakım ve enerji maliyetleri işletmede randımanı arttırma ve giderleri azaltma yönündeki eğilimlerin gün geçtikçe daha da fazla artmasına neden olmuştur. Kayışlarında güç aktarım sistemlerinde bu giderlerin azaltılması ve verimliliğin arttırılmasına büyük katkısı olmaktadır. Olması gerekenden fazla kayış ve daha büyük kullanılması kasnağın bağlı olduğu mili çok daha fazla zorlayabileceği unutulmamalıdır.

V Kayışları; Klasik Düz Kesitli V Kayışları,  Klasik Tırtıllı (Dişli) V Kayışları, Dar Kesitli Düz Tip V Kayışları, Dar Kesitli Tırtıllı V Kayışları olarak çeşitleri vardır bu çeşitler uygulanma yerine göre farklılık göstermektedir. Bunlar: Zaman Kayışları, V Kayışları, Varyatör Kayışları, Şeritli Kayışlar vs. dir. Kayışların kauçuk kayış, poliüretan kayış olmak üzere malzeme yönünden çeşitleri vardır.

V-Kayışları 3 Parçadan Oluşmaktadır Bunlar:

1) Kaplama Bezi

2) Kauçuk Profil

3) Yük Taşıyıcı Kord İpi

 

V Kayışlarında Kayış Uzunlukları Farklı Kodlarda Belirtilir Bunlar:

Li: V-Kayışının iş kısmından uzunluğunu tabir eder (İçten ölçülen çevre uzunluğu)

La: V-Kayışının dış kısmından uzunluğunu tabir eder (Dıştan ölçülen çevre uzunluğu)

Lp (Lw): V-Kayışının çalışma dairesi uzunluğunu tabir eder.

 

Lp (Lw): La- (2 x Yükseklik) x π

 

 

Bu uzunluk kodları kayış siparişinde mutlaka belirtilir. V kayışları düz veya dişli tip (tırtıllı) şekilde üretilmektedir, kesitlerine göre ise düz dar tip olarak SPZ, SPA, SPB,  SPC , dişli klasik tip olarak  XPZ, XPA, XPB, XPC şeklinde adlandırılırlar. SPZ, SPA, SPB, SPC gibi dar V-kayışları “Lw” uzunluğu ile XPZ, XPA, XPB, XPC gibi klasik V-kayışları “Li” uzunluğu ile ölçülür. Dişli tip kayışlar, sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde yapısından dolayı yüzeyde daha çabuk soğuma  gerçekleştiğinden tercih edilirler aynı zamanda yüksek devirlerde de dişli tip kayışlar kullanılır.

V Kayışları araçlarda birçok görev yapmaktadır. Klimanın çalışmasından, motorun soğutulmasına, elektriğin üretilmesine birçok önemli görevi bulunmaktadır.

 

Kayışlardaki Problemler ve Giderilmesi:

Güç iletiminde kullanılan bu malzemeler yerinde uygun montajı yapılmadığı taktirde istenilen randıman/verim sağlanamaz. Uygun kayış seçilmeli (aynı görünen kayışlar farklı özeliklere sahip olabilirler), kayışın gerginliği iyi ayarlanmalı, bakımları esnasında kayışlara “Kayış Spreyi” sıkılmalı, tozdan ve kirden arındırılmalıdır. Kayış seçimlerinde bazı faktörlere de dikkat etmek gerekmektedir bunlar  tablolar halinde oluşturulmuştur. Kayışın ömrünü etkileyen en önemli unsur çalışma koşullarıdır; yağa dayanıklılığı, aside dayanıklılığı, suya dayanıklılığı, sıcaklığa dayanıklılığı, alkali dayanıklılığı gibi çalışma koşulları kayışın ömrünü belirlemektedir. Kayışları tozlu ve kirli ortamdan korumalıyız ve kayışları silmemeliyiz.

Kayışlarda sorun çıktığında bir kasnakta kaç kayış var ise hepsi birlikte değiştirilmelidir. 4 kanallı bir kasnakta bir kayışta problem varsa ve bir adeti değiştirilmiş ise gelen yük bu kayışta daha fazla olacağından sesli ve vuruntulu/titreşimli çalışacağından sisteme veya kayış kendine zarar verebilir yani kopabilir. Bu suretle kayışları tek tek değil takım halinde değiştirmeliyiz (Eski kayışlar ile yeni kayışlar birlikte çalıştırılmamalıdır, farklı markalara sahip kayışlarda aynı yerde kullanılmamalıdır). Kayışlara yağ sürmemeliyiz (kimyasal yapı bozulabilir), yüksek ısıya mağruz bırakmamalıyız, çok değişken sıcaklıklarda çalışacak kayışlarda sünmeler veya çekmeler meydana geleceğinden bazı zamanlar kayış gerginleşecek bazı zamanlarda ise sünerek titreşime neden olacaktır.

Kayış kasnakta çok gergin olursa zamanla yataklama yerlerini bozacaktır, motorun normalden fazla akım çekmesine ve bu suretle de çektiği enerjinin fazla olmasına vesile olacaktır. Düşük gerginlik ise kayışın patinaj yapmasına ve yüksek ısıdan kayışın kopmasına ve belkide kasnağın kanallarının aşınmasına bile neden olabilecektir. Düşük gerginlik kayışın yuvasından çıkmasına dahi yol açabilir.  Kayış gerdirilirken kesinlikle fazla veya az gerdirilmemelidir, klasik yöntem kayış kasnaklara takılı iken orta kısmından parmağımızı bastırdığımız da kalınlığı kadar esnemesi ile belirlenir (Bu da yaklaşık 1 – 2 cm kadardır). Diğer gerginlik ölçme şekli kayış gerginlik ölçme cihazı iledir.

Kayışları değiştirirken tornavida, keski, levye, çubuk vs. kullanmayın bu malzemeler kayışlara zarar verebilmekte ve ömürlerini etkileyerek daha kısa zamanda kayışları tekrardan değiştirmenize ve sonuçta maliyetin daha fazla artmasına neden olabilmektedir. Olması gereken değiştirme şekli ise hareketli kasnağın diğer kasnağa ilerleterek oluşan boşluktan kayışları çıkartmak ve yenisini yerine takmak olacaktır.

Kayışların bağlı oldukları kasnakların eksenleri birbirine paralel olmalı, çarpık, biri önde biri geride olmamalı kanalların birbirine göre durumları aynı hizada olmalıdır (Kasnak ayar cihazı alınacak ise kanaldan kanala lazerli olandan alınması daha faydalıdır çünkü farklı kasnakların ön yüzeylerinden alınacak hizalama kayışın uygun çalışmamasına vesile olacaktır).

Kayışların çalışabileceği sıcaklıktan daha yüksek bir sıcaklıkta çalıştırılması ciddi sorunlara yol açabilecektir. Sistem durdurulduktan sonra el ile kayışları kontrol ederken kayışın ısısı el ile tutulamayacak derecede ise burada bir sorun olduğunu gösterir. İnsan eli yaklaşık 45-50 dereceye kadar dayanabilir, bundan fazla olan kayış ısısı sistem için kötü sonuçlara neden olabilecektir.

Kayış-Kasnak düzeneğinde oturma yüzeylerinde sorun olduğu düşünülüyorsa boyutları kontrol etmek için kayış-kasnak mastarlarından yararlanılması gerekmektedir. Bu mastarlar hem kayışın profilini hemde kasnağın kanal profilinin uzun zaman çalışmadan dolayı şekillerinde bir değişiklik olup olmadığını kontrol edilmesini sağlayacaktır.

Kayışların Depolanması

Kayışlar rutubetsiz, güneş ışınlarından uzak, sıcaklığın stabil olduğu yerlerde, kalorifer petekleri gibi sıcaklığın olduğu yerler haricinde depolanmalıdır. Depolanma şekli  kancalara takılıp gergin olacak şekilde olmalıdır, uzun kayışlar ise fazla katlanmadan depolanmalıdır. Depolama yeri sıcaklığı 30 derecenin üzerine çıkmamalıdır. Uygun saklama zamanı maksimum 5 yıldır.

ZAMAN KAYIŞLARI

Sanayide en çok kullanılan kayışlardan biri zaman kayışlarıdır. Kayma problemi olmamakla birlikte ömrü uzun ve aşınmaya karşı mukavimdir. Yük taşıması oldukça fazla olan zaman kayışları diğer kayışlara nazaran gerginliği daha az olduğundan yataklara gelen yük miktarı da az olmakta ve yataklama yerlerindeki ömür daha fazla olmaktadır.

Zaman kayışları 4 temel maddede tanımlanır:

1) Kayış Hatvesi (Adımı)

2) Kayış Hatve Uzunluğu

3) Genişlik

4) Diş Profili

Kayışın tipi ile kasnak kanalının profili her zaman aynı olmalıdır. Zaman kayışları standart olarak çelik telli , kevlar kordlu poliüretan ve kauçuk olarak üretilirler ve uzamaya karşı dirençlidir. Tek tarafı dişli olduğu gibi çift tarafıda dişli olan tipleri mevcuttur. Zaman kayışları beş standart adımda yapılır. Metrik; T2.5, T5, T10, T20 Withworth; MXL, XL, L, H, XH olarak AT5, AT10, AT20 ve çift taraflı olarak mevcuttur.

Otomobillerde krank mili ile eksantrik mili arasındaki bağlantı eskiden zincir ile sağlanmaktaydı artık triger kayışı ile daha sessiz ve ekonomik oluşu motor tasarımcılarını triger kayışına doğru yöneltmiştir. Triger kayışı motor için çok önemli bir ekipmandır, bu kayış eğer koparsa silindirden çıkması gereken sübapların çıkamamasına ve pistonun üst kısımda bulunan sübaplara çarparak eğmesine ve motorun çok ciddi hasar görmesine ve yolda kalınmasına neden olabilecektir. Triger kayışı değiştirilirken aynı zamanda gergi rulmanıda kontrol edilmeli gerekirse oda değiştirilmelidir.

 

 

 

Tags: kayış, kayış genel bilgi, kayışlardaki problemler, kayışlarla ilgili teknik bilgi, triger kayışı, v kayışı, zaman kayışı

Category: Teknik Bilgiler